<< Terug naar artikels

Schenking: algemene regels

Een schenking is een overeenkomst waarbij een schenker zonder vergoeding of tegenprestatie en onherroepelijk afstand doet van een roerend of onroerend goed ten voordele van een begiftigde en waarbij de begiftigde dit goed aanvaardt.1

1. Tarieven

De tarieven gehanteerd bij schenking van roerende en onroerende goederen worden in beginsel geregeld door artikel 131 van het Wetboek Registratierechten. Voor wat betreft de schenking van onroerende goederen (art. 131, 1) zijn de tarieven voor de schenkbelasting als volgt:

	In rechte lijn en tussen partners 2	Tussen alle andere personen
0 – 150.000 EUR	3%	10%
150.001 – 250.000 EUR	9%	20%
250.001 – 450.000 EUR	18%	30%
450.001 EUR en meer	27%	40%

Het bovenstaande geldt per schenking en per begunstigde. Heeft de begiftigde minstens 3 kinderen onder de leeftijd van 21 jaar, dan worden deze tarieven verminderd:

• Met 4% per kind zonder dat deze vermindering 124 euro per kind mag overschrijden, indien de echtgenoot of samenwonende schonk;
• Met 2 % per kind zonder dat deze vermindering 62 euro per kind mag overschrijden, indien een andere persoon het onroerend goed schonk.

 

Noteer evenwel dat bij schenking van bouwgrond bestemd tot woningbouw tussen echtgenoten of samenwonenden, de tarieven tot en met de schijf van 100.000 tot 150.000 euro telkens met 2 % verlaagd worden t.o.v. het gewone tarief. Wordt die schenking gedaan aan andere personen dan echtgenoten, samenwonenden of familieleden in rechte lijn, dan is een tarief van 10% van toepassing tot de belastingschijf van 150.000 euro. Daarboven is het gewone tarief voor de schenking van onroerende goederen van toepassing, en dit afhankelijk van de verwantschap tussen de schenker en de begiftigde. Deze verlaagde tarieven voor de schenking van bouwgrond gelden enkel indien de begiftigde binnen de vijf jaar zijn hoofdverblijfplaats op het adres van de grond heeft gevestigd.

Voor wat betreft roerende goederen, bijvoorbeeld obligatieleningen of aandelen, geldt sinds 1 januari 2004 een vlak tarief:

• Voor schenkingen in rechte lijn en tussen echtgenoten en wettelijk samenwonenden: 3%;
• Voor andere schenkingen: 7%.

De handgift, enkel mogelijk bij schenking van tastbare roerende goederen zoals geld, antiek of juwelen, is een schenking die niet bij authentieke akte wordt voltrokken en dus niet wordt geregistreerd. Bijgevolg komt geen notaris tussen die registratiebelastingen int.

2. Vaststelling belastbare grondslag

Zowel voor roerende als onroerende goederen worden de registratiebelastingen berekend op de verkoopwaarde van het geschonken goed. De schenker en de begiftigde moeten deze waarde waarheidsgetrouw opgeven in de schenkingsakte. De adminstratie kan deze waardering controleren, en bijkomende registratiebelastingen opeisen mocht hij van oordeel zijn dat de waarde niet markconform werd bepaald.

Wordt een goed niet in volle eigendom geschonken, maar slechts in vruchtgebruik of naakt eigendom, dan gelden bijzondere wettelijk vastgelegde forfaitaire regels om de verkoopswaarde van het goed te bepalen. Er wordt vanuit gegaan dat de jaarlijkse opbrengst 4% is van de waarde van het goed in volle eigendom. Die forfaitaire opbrengst wordt dan hetzij vermenigvuldigd met een coëfficient bepaald in functie van de leeftijd van de vruchtgebruiker (in geval van levenslang vruchtgebruik), hetzij gekapitaliseerd aan 4% (in geval van tijdelijk vruchtgebruik).

3. Schenken voor het overlijden - progressievoorbehoud

De erfbelasting is hoger als de registratiebelasting, en bijgevolg kan een schenking voor het overlijden interessant zijn. De tarieven voor de erfbelasting in rechte lijn, voor zowel roerende als onroerende goederen, zijn de volgende:

Van ... tot ...	Tarief in rechte lijn
0,01 EUR - 50.000 EUR	3%
50.000 EUR – 75.000 EUR	9%
75.000 - 125.000 EUR	9 %
125.000 – 250.000 EUR	9%
Boven de 250.000 EUR	27 %

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Zijn nog erfbelastingen verschuldigd indien men reeds registratiebelasting betaalde? De algemene regel is als volgt: “wie reeds registratiebelastingen betaalde, is op datzelfde goed geen erfbelastingen meer verschuldigd, zelfs niet als de schenker binnen de 3 jaar komt te overlijden”. Dit geldt zowel voor roerende als onroerende goederen. Voorheen werd de waarde van de roerende schenking die plaatsvond binnen de 3 jaar voor het overlijden opnieuw bij het actief gevoegd in de nalatenschap, maar dit is ingevolge de wijziging van artikel 66bis W. Succ. dus niet meer het geval. Werd het (roerend) goed evenwel bij handgift of voor de Nederlandse notaris geschonken, dan zal het overlijden van de schenker binnen de 3 jaar, bij gebrek aan heffing van registratiebelasting, aanleiding geven tot een taxatie in het successierecht.³

Voor wat betreft onroerende goederen bestaat er evenwel progressievoorbehoud: de waarde van de eerste schenking wordt bij de volgende schenking of de nalatenschap bij overlijden binnen de 3 jaar geteld. Indien dus tussen dezelfde partijen een nieuwe onroerende schenking gebeurd binnen de drie jaar na de eerste schenking, dan wordt de waarde van de tweede (en andere) schenking bij die van de eerste gevoegd zonder de eerste schenking een tweede maal te belasten. Hogere tarieven zijn zo van toepassing.

Bijvoorbeeld: in 2012 schenkt moeder een huis met een waarde van 200.000 euro aan haar dochter. De schenking moet voor de notaris gebeuren, en registratiebelastingen werden dus reeds betaald. Een jaar later komt moeder te overlijden, en erft de dochter een nalatenschap van 300.000 euro.

Die 200.000 euro is vrijgesteld van erfbelastingen, maar wordt wel in aanmerking genomen voor de berekening van het progressief tarief die van toepassing zal zijn op de 300.000 euro. In casu zal bijgevolg op de eerste 50.000 euro 9% (schijf tussen 200.001 en 250.000 euro) en op de resterende 250.000 euro 27% (schijf tussen 250.001 en 500.000 euro) aan erfbelastingen verschuldigd zijn.

Er bestaat geen progressievoorbehoud voor schenkingen van roerende goederen. Evenmin wordt de eerste schenking bij de tweede schenking gevoegd wanneer een van beide schenkingen roerende en de andere onroerende goederen bevatten.

4. Handgift of schenking voor de Nederlands notaris

Een roerend goed kan worden geschonken via een traditionele handgift, met twee beperkingen:

• Aan dergelijke schenking kunnen geen voorwaarden worden gekoppeld;
• Aandelen op naam – wat altijd het geval is voor de BVBA en coöperatieve vennootschappen – kunnen niet het voorwerp uitmaken van een handgift. Voor wat betreft de NV zouden deze aandelen dus gedematerialiseerd moeten zijn, bijvoorbeeld door ze bij de bank in bewaargeving te geven en ze op een effectenrekening te laten inschrijven. Dit brengt evenwel de periodieke aanrekening van bewaarloon mee.⁴

Wil men voorzien in een verbod van vervreemding of beding van terugkeer, of aandelen op naam overlaten, dan moet men zich wenden tot de notaris voor een schenking. In Nederland kan dit tegen 0% registratiebelastingen en, indien er geen overlijden plaatsvindt binnen de 3 jaar, ook zonder erfbelasting. Mocht de schenker in dit laatste geval wel komen te overlijden binnen de 3 jaar, dan wordt het geschonken goed geacht het vermogen niet te hebben verlaten en zullen bijgevolg erfbelastingen (progressief tot 27% in rechte lijn) betaald moeten worden.

Noteer dat men voor de Nederlandse notaris kan schenken (of een handgift doen) en, indien de schenker binnen de drie jaar ernstig ziek zou worden, nadien alsnog kan kiezen voor een notariele schenking in België tegen 3 of 7%. Beter nog is om de schenking gewoon te laten registreren, wat het ereloon van de notaris uitspaart. De registratiebelasting wordt dan berekend op basis van de waarde van het roerend goed op het ogenblik van de registratie, niet op het ogenblik van de schenking. Die zal voor cash geld niet veranderen, maar dit kan wel van belang zijn wanneer bijvoorbeeld aandelen of goud werd geschonken.

Bovendien dient te worden opgemerkt dat men zich kan verzekeren voor de eventueel te betalen erfbelastingen in geval van een overlijden binnen de drie jaar. De prijs hangt af van de leeftijd en gezondheidstoestand van de schenker, en schommelt zo tussen de 0,5 en 1% van het bedrag van de schenking.

5. Clausules schenkingsakten

Veelal wordt voorzien in specifieke clausules om de schenker te beschermen, en ook de uitoefening van het beheer van het vermogen niet mee te schenken alvorens men komt te voor overlijden. Het moge ondertussen duidelijk zijn dat dergelijke schenking dan voor de (Belgische dan wel buitenlandse) notaris dient te worden geregistreerd. Het betreft bijvoorbeeld:

• Voorbehoud van een (uitgebreid) vruchtgebruik: hierbij blijft de schenker niet alleen eigenaar van de vruchten zoals dividenden en interesten, maar ook van de meerwaarden van producten die geen interesten opbrengen. Er kan zelfs netto (na aftrek kosten) tot 4% worden opgenomen uit het kapitaal, mochten de vruchten die 4% niet opleveren;⁵
• Restschenking: bij vooroverlijden van een kind, zal het resterende deel van wat hem/haar werd geschonken naar zijn broers/zussen gaan. Dit maakt geen nieuwe schenking uit, in die zin dat geen erfbelastingen zijn vereist (wel registratierechten). Deze “fideïcommis de residuo” vervalt wanneer het kind zelf kinderen heeft;
• Optionele conventionele terugkeer: het blijft voor de schenker steeds mogelijk om de schenking terug te roepen, bijvoorbeeld in geval van vooroverlijden van een kind;
• Een uitsluitingsclausule verbiedt de kinderen om de geschonken goederen en ook de vruchten ervan in de brengen in een vermogensgemeenschap (bv. huwelijk);
• Ontbindende voorwaarden: het is mogelijk specifieke voorwaarden op te nemen die de schenking zullen ontbinden. Het blijft dan nog de keuze van de schenker om de schenking retroactief ongedaan te maken, wanneer dergelijke voorwaarde zich zou voltrekken;
• Clausule van zaakvervanging: alle voorwaarden van de schenking zijn ook van toepassing op de goederen waarmee de geschonken goederen zijn vervangen.

 

6. Fiscaal misbruik

De circulaire van 19 juli 2012 had duidelijkheid geschonken voor wat geacht werd misbruik te zijn en wat niet. Die circulaire bevestigde dat de schenking voor een niet-Belgische notaris niet beschouwd als fiscaal misbruik, tenzij ze deel uitmaakt van een gecombineerde constructie met andere rechtshandelingen zoals:

• schenking door middel van een hand- of bankgift;
• een gefaseerde schenking van onroerende goederen met een tussenperiode van meer dan 3 jaar;
• een schenking onder last;
• een schenking onder onbindende voorwaarde;
• een schenking door grootouders aan (klein)kind(eren);
• een schenking met voorbehoud van vruchtgebruik of een ander levenslang recht;
• een schenking waarop een verlaagd registratierecht of vrijstelling toepasselijk is;
• tontine- en aanwasclausules;⁶
• generation skipping waarbij rechtstreeks aan de kleinkinderen wordt geschonken waardoor slechts eenmalig erfbelastingen dienen te worden betaald;
• schenken met maximaal benutten van de gunstregimes (bv. geheelheid volle eigendom van de gezinswoning aan de langstlevende echtgenoot);
• “kinderloos vrijgezel testament” waarbij testamentair de volledigheid van het vermogen aan de overgebleven ouder wordt nagelaten ipv het wettelijk voorziene kwart (broers/zussen erven wettelijk het merendeel, zijnde ¾, en dat aan het hogere zijlijn tarief), alsook;
• het duo-legaat waarbij een deel van de nalatenschap aan een vereniging wordt geschonken onder voorwaarde dat deze de erfbelastingen betaald die verschuldigd zijn door de andere erfopvolgers, en dit in de mate dat de vereniging een onbeduidend voordeel zou genieten.

Deze ‘witte lijst’ werd recentelijk, in navolging van de overheveling van deze materie naar de Vlaamse Overheid, uit de wetgeving opgeheven. De ‘zwarte lijst’ die een reeks rechtshandelingen opsomt die als fiscaal misbruik worden beschouwd bleeft daarentegen wel bestaan.⁷ Het betreft:

• eenzijdige verblijfsbedingen of bedingen van ongelijke verdelingen van de huwelijksgemeenschap, losgekoppeld van een overlevingsvoorwaarde, beter bekend als de sterfhuisclausule (frusteert art. 5 W. Succ.);
• gesplitste aankoop (naakt eigendom en vruchtgebruik) van goederen voorafgegaan door een al dan niet geregistreerde schenking van de benodigde gelden door de verkrijger van het vruchtgebruik aan de verkrijger van de blote eigendom mits er eenheid van opzet aanwezig is (frustreert art. 9 W. Succ.);
• Erfpachtcontructie: een geplitste aankoop van onroerend goed door gelieerde vennootschappen (frustreert art. 44 W. Reg.);
• Inbreng door 1 echtgenoot van goederen in de huwelijksgemeenschap, gevolgd door een schenking door beide echtgenoten, mits er eenheid van opzet aanwezig is (frustreert heffingsgrondslag en progressiviteit van art. 131 W. Reg., infra);
• Uitbreng uit de huwelijksgemeenschap van roerende goederen, gevolgd door een wederzijdse schenking tussen echtgenoten, meestel door de ontbindende voorwaarde voor de schenking gedaan aan de eerststervende echtgenoot (frustreert art. 5 W. Succ.);
• “Ik Opa” testament waarbij de grootouder zijn kinderen aanstelt als algemene legataris, met de last om de schuld (geldsom die uitgedrukt wordt in contante waarde op datum van het overlijden van de grootouder) jegens hun eigen kinderen te erkennen. De contante waarde, op de dag van het overlijden van de grootouder, is de verdisconteerde waarde van het bedrag dat bij het overlijden van het kind aan het kleinkind zal moeten betaald worden. Uit het voorgaande kan besloten worden dat de kleinkinderen de nominale waarde van de last (volle eigendom) zullen kunnen opvorderen bij overlijden van hun ouder, maar slechts belast worden op de contante waarde van de last (blote eigendom). Het bedrag dat ze krijgen is dus  groter dan het bedrag waarop ze rechten betalen (frustreert de progressiviteit en het tarief van art.48 W.Succ.).

Wordt geschonken met gebruik van één of meerdere van bovenstaande constructies, dan dient de belastingplichtige te bewijzen dat de keuze voor de rechtshandeling of het geheel van rechtshandelingen verantwoord is door andere dan fiscale motieven.

Hieraan dient te worden toegevoegd dat per 1 januari 2012 een antimisbruikbepaling werd ingevoegd  voor wat betreft inkomstenbelasting (art. 344 § 1 WIB), en met ingang vanaf 1 juni 2012 ook voor registratiebelastingen (art. 18 § 2 W. Reg.) en erfbelastingen (art. 106 W. Succ.). Volgende rechtshandelingen zijn niet tegenstelbaar aan de administratie, behoudens tegenbewijs door de belastingsplichtige dat deze (ook) andere dan fiscale motieven had:

• Een verrichting waarbij hij zichzelf in strijd van de doelstelling van de betrokken rechtsregels stelt (objectief element), en;
• Een verrichting waarbij aanspraak wordt gemaakt op een belastingsvoordeel, en de toekenning van dit voordeel in strijd zou zijn met de doelstellingen van de betrokken rechtsregel en die in wezen het verkrijgen van dit voordeel tot doel heeft (subjectief element).

Men viseert hier de volstrekt kunstmatige constructie waarbij men handelingen stelt die enkel tot doel hebben om belastingen te ontwijken en de verrichting dus niet de economische doelstellingen onderliggend aan de fiscale wetgeving nastreeft, of die geen verband houdt met de economische werkelijkheid of niet onder commerciële of marktconforme voorwaarden plaatsvindt. De niet-fiscale motieven zijn dan ofwel algemeen (bij elke verrichtingen van hetzelfde type aanwezig), ofwel specifiek voor de betrokken verrichting maar van een te beperkt belang (in de zin dat een redelijk persoon de transactie niet zou verrichten omwille van het niet-fiscaal motief)^.8

7. Bijkomende bemerkingen bij schenking tussen echtgenoten

Een schenking tussen echtgenoten is steeds ad nutum herroepbaar (artikel 1096 B.W.). In geval van herroeping keren de geschonken goederen retroactief naar het vermogen van de schenker terug als ware ze nooit geschonken. Daarenboven vervallen alle schenkingen tussen echtgenoten, zowel binnen als buiten het huwelijkscontract gedaan, na een echtscheiding tenzij hiervan door de schenker afstand wordt gedaan. Het is dus slechts een precair recht, waardoor ook eventuele schenkingen van dit vermogen aan de kinderen een precair karakter zullen hebben.

In geval het koppel gehuwd is onder scheiding van goederen, kan het dus aangewezen zijn het huwelijkscontract te wijzigen en een “Toegevoegd Intern Gemeenschappelijk Vermogen” (TIGV) te voorzien. Bepaald vermogen kan daaraan worden toegevoegd, waardoor beide echtgenoten voor elk de helft eigenaar worden. Ten aanzien van derden wordt de TIGV als een gemeenrechtelijke onverdeeldheid beschouwd maar zij is, als een interne regeling, niet tegenstelbaar.

Het risico dat men binnen de 3 jaar na de schenking overlijdt, wordt zo – indien men na inbreng van goederen in het TIGV een schenking aan de kinderen beoogd – bovendien gespreid over beide ouders. De inbreng van bepaald vermogen in een TIGV waarna die aan de kinderen worden geschonken, frusteert niet de heffingsgrondslag en progressiviteit van artikel 131 W. Reg. De progressiviteit wordt immers niet doorbroken (en is slechts van toepassing op onroerende goederen), en de heffingsgrondslag verandert evenmin.