Het duo-legaat en het omgekeerd duo-legaat

Een legaat is een schenking bij testament, die bij overlijden uitwerking zal krijgen. Het duolegaat is aldus een schenking bij testament aan twee verschillende partijen, zoals de naam terecht doet vermoeden. Het duolegaat maakt toepassing van artikel 2.7.1.0.10 en 2.7.3.2.13 van de Vlaamse Codex Fiscaliteit.

• De techniek van het duo-legaat

In het geval van een duo-legaat wordt de gehele nalatenschap aan een begiftigde nagelaten met de last een deel ervan aan een volgende begiftigde over te maken.

De eerste begiftigde wordt een algemene legataris genoemd omdat hij/zij de algemeenheid erft. Deze persoon zal eveneens de erfbelasting over het geheel verschuldigd zijn, en bijgevolg is de algemene legataris dus een persoon die aan een lage erfbelasting is onderworpen. Dit zijn bijvoorbeeld de kinderen van de erflater of (veelal in het kader van een duo-legaat) een goed doel. Elke in België opgerichte VZW geniet immers van een gunsttarief van 8,5%.

De tweede begiftigde erft een deel van de nalatenschap (bijzondere legataris) en staat ten opzichte van de erflater veelal in een verdere orde. Omdat de algemene legataris de erfbelasting op de gehele nalatenschap betaalt, erft de bijzondere legataris zijn erfdeel netto. De hoge progressieve belasting op zijn erfdeel wordt dus door de algemene legataris vereffend.

Bijvoorbeeld: men wenst een vermogen met een waarde van 1.000.000 euro aan een neefje en nichtje na te laten. Zij zullen hierop 630.000 euro aan erfbelasting betalen, en dus slechts 370.000 euro netto overhouden. Laat men daarentegen alles na aan het goede doel met de last om 450.000 euro door te storten aan het neefje en nichtje, dan:

• Komt de erfbelasting op 272.500 euro voor het deel dat aan het neefje en nichtje wordt overgemaakt (belastbare grondslag = 450.000 euro ipv 1.000.000 euro);
• Zal een erfbelasting van 46.750 euro (8,5% op 550.000 euro) verschuldigd zijn voor het deel dat het goede doel ontvangt;
• Houdt het goede doel netto 230.750 euro over (550.000 – 272.500 – 46.750);
• Het neefje en nichtje ontvangen desalniettemin samen 450.000 euro netto.

Worden onroerende goederen nagelaten, dan zou het goed doel het duolegaat kunnen weigeren omdat zij veelal eerst het onroerend goed te gelde moeten maken alvorens zij de erfbelasting en andere lasten kunnen betalen. Aldus kan het worden aangeraden om in dergelijk geval de kwestie vooraf met de VZW te bespreken.

Men moet evenwel een 55-45 verhouding indachtig blijven (Vlaanderen). Het goede doel dient dus minstens 45% van het toegewezen erfdeel zelf te ontvangen. Dit niet alleen om de administratie tevreden te stellen, maar ook omdat het goede doel de nalatenschap anders mogelijks niet zou aanvaarden, bijvoorbeeld omdat het netto-voordeel te klein is tav de administratieve last voor het afwikkelen van de nalatenschap, omdat de erfbelasting zou moeten worden voorgefinancierd (bv. onroerend goed die niet mag worden vervreemd), of uit vrees te moeten opdraaien voor de erfbelasting op fictieve legaten (schenkingen die minder dan 3 – of uitzonderlijk 7 in geval van een bedrijfsschenking – jaar voor het overlijden werden gedaan).

Om dat risico te vermijden, is het bovendien aangewezen om hieromtrent voordien contact op te nemen met dit goede doel, en te horen wat hun minimumvereisten zijn. Ook kan een tweede subsidiaire algemene legataris aangewezen worden voor het geval de eerste desalniettemin niet zou aanvaarden.

De algemene legataris doet aangifte van de nalatenschap, zal de goederen ontvangen (saisine) en dient de verschuldigde rechten te betalen¹. De bijzondere legataris dient de afgifte van de gelden die hem werden toegewezen, aan de algemene legataris te vragen. Dit kan onwenselijk zijn omdat de familie afhankelijk is van de actie die wordt ondernomen door het goede doel, en de waarderingen die zij doorvoert. Bovendien kiest het goede doel welke goederen ten gelde worden gemaakt om de bijzondere legaten uit te betalen, wat wel eens goederen met een sentimentele waarde kunnen zijn.

• De techniek van het omgekeerd duo-legaat

Om tegemoet te komen aan deze nadelen, kan ook gebruik worden gemaakt van het omgekeerd duo-legaat. De familie wordt dan als algemene legataris aangeduid, terwijl het goede doel de bijzondere legataris zal zijn. In het geval van een omgekeerd duo-legaat zal het dus de bijzondere legataris zijn die de last draagt om de verschuldigde erfbelasting te voldoen.

Het voornaamste voordelen van het omgekeerd duo-legaat zijn:

• de kans dat het goede doel de nalatenschap zal verwerpen, is kleiner dan bij het duo-legaat. Het goede doel dient immers niet zelf de nalatenschap af te wikkelen;
• de familie behoudt de controle over de nalatenschap, en vooral;
• het fiscale voordeel blijft even groot.

Bijvoorbeeld: men heeft een vermogen met een waarde van 1.000.000 euro. Daarvan wenst men 450.000 euro aan een neefje en nichtje en 550.000 euro aan een VZW na te laten. In het testament kan volgende paragraaf worden opgenomen: “Ik kies als mijn algemene legatarissen mijn neef X en nicht Y, en als bijzondere legataris de VZW Z die de erfbelasting op de gehele nalatenschap zal voldoen. De VZW Z dient een bedrag van netto 230.750 euro te ontvangen”. Bijgevolg is het voordeel hetzelfde als in het geval van het gewoon duolegaat;

• De VZW voldoet de ‘eigen’ erfbelasting van 46.750 euro alsook die van 272.500 euro voor het deel dat aan het neefje en nichtje wordt overgemaakt;
• De VZW ontvangt in ieder geval 230.750 euro netto;
• Het neefje en nichtje ontvangen samen 450.000 euro.

Om het netto-bedrag uit te rekenen, dient men dus vooraf de denkoefening te maken en die bijgevolg om te keren.

Net zoals het gewoon duo-legaat, wordt ook het omgekeerd duo-legaat algemeen aanvaard. Er bestaat hierop echter 1 uitzondering: de vorm waarbij de familie als algemene legataris wordt aangesteld onder de last een bepaald (bruto) bedrag uit te keren aan het goede doel dat op zijn beurt de erfbelasting voor de algemene legatarissen moet betalen. De administratie verwerpt dus de aftrek van een bruto-bedrag dat aan het goede doel moet toekomen. Enkel een netto-bedrag wordt aanvaard².